Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

Za utrwalony w doktrynie i orzecznictwie należy uznać pogląd, że zupełny rozkład pożycia małżeńskiego powinien obejmować - co do zasady - wszystkie więzi łączące małżonków, to jest duchowe, fizyczne i gospodarcze (wyrok SN z 22 października 1999 r., III CKN 386/98, SIP nr 1217913 oraz wyrok SA w Katowicach z 12 marca 2010 r., I ACa 51/2010, Lexis.pl nr 2790771). Za trwały rozpad pożycia na przestrzeni lat uznawane były zarówno okresy minimum pięcioletnie (tak SN w wytycznych z 26 kwietnia 1952 r., C. Prez. 798/51, LexisNexis nr 366575, OSN 1952, nr I, poz. 1), jak i okresy kilkunastomiesięczne (wyrok SN z 14 grudnia 1984 r., III CRN 272/84, LexisNexis nr 311699, OSNCP 1985, nr 9, poz. 135). Najczęściej wystarczający jest okres około dwuletni (wyrok SN z 14 grudnia 1984 r., III CRN 290/84, Lexis.pl nr 320899). Istotniejsza jest natomiast ocena sytuacji życiowej obu stron wskazująca na brak możliwości odbudowania więzi rodzinnych, w tym okoliczności takich jak osobne centra życiowe, brak wspólnego zamieszkania, brak wspólnych zainteresowań i wspólnego towarzystwa, niechętne, obojętne, a nawet wrogie nastawienie do siebie (wyrok SN z 14 grudnia 1984 r., III CRN 272/84, LexisNexis nr 311699, OSNCP 1985, nr 9, poz. 135).

Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.  Przesłanki negatywne rozwodu, każdorazowo muszą być wykazane w postępowaniu dowodowym przed sądem gdyż polskie prawo nie wymienia enumeratywnie okoliczności, które można zakwalifikować jako uniemożliwiające rozwiązanie małżeństwa.

Z żądaniem rozwodu może wystąpić każdy z małżonków. Co do zasady do rozpoznania sprawy o rozwód właściwy jest wyłącznie Sąd Okręgowy, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.